Azərbaycanda daşınmaz əmlaka investisiya etmək xarici vətəndaşlar arasında getdikcə daha çox maraq doğurur. Bunun səbəbi ölkənin strateji yerləşməsi, sabit iqtisadiyyatı və inkişaf etmiş infrastrukturudur. Lakin xarici vətəndaşların əmlak alma prosesi, mülkiyyət hüquqları və tələb olunan sənədlər barədə tam məlumatlı olması vacibdir. Bu geniş və detallı məqalədə biz xaricilər üçün Azərbaycanda əmlak alma qaydalarını addım-addım izah edəcəyik.
Xaricilər üçün daşınmaz əmlak sahəsində hüquqi əsaslar
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi xarici vətəndaşlara müəyyən şərtlərlə əmlak almağa icazə verir.
Xarici fiziki və hüquqi şəxslər tikili, mənzil, obyekt və digər daşınmaz strukturların mülkiyyətini əldə edə bilər. Lakin torpaq sahələrinin mülkiyyəti ilə bağlı məhdudiyyətlər mövcuddur — torpaq yalnız icarəyə götürülə bilər, satıla bilməz.
Əsas hüquqi məqamlar:
- Xaricilər tikili və mənzillərin mülkiyyətini əldə edə bilər.
- Torpaq sahəsinin sahibi olmaq qadağandır, yalnız uzunmüddətli icarə mümkündür.
- Alqı-satqı prosesi notarial qaydada təsdiqlənməli və dövlət qeydiyyatına alınmalıdır.
Xaricilərin ala biləcəyi əmlak növləri
Azərbaycanda xaricilər aşağıdakı daşınmaz əmlaklara sərbəst şəkildə sahib ola bilər:
- Yeni və köhnə binalarda mənzillər
- Bağ evləri və villalar
- Ticarət obyektləri və ofislər
- Anbarlar və sənaye tikililəri
Əmlak alarkən onun qanuni qeydiyyatda olduğuna və borcsuz olduğuna əmin olmaq lazımdır.
Xaricilər üçün əmlak alma mərhələləri
Əmlak alışı müəyyən qanuni addımları əhatə edir və bu prosesə diqqətlə əməl olunmalıdır.
1. Əmlakın axtarışı və ilkin razılaşma
Lisenziyalı əmlak agentliyi ilə əməkdaşlıq edin və ya evbina.az kimi yerli platformalardan istifadə edin. Əmlakı yerində yoxlayın və sahibkarla ilkin razılığa gəlin.
2. Hüquqi yoxlama (Due Diligence)
Yerli hüquqşünas vasitəsilə əmlakın sənədləri yoxlanılmalıdır:
- Əmlak sahibinin hüquqi mülkiyyətçi olub-olmaması
- Əmlakın ipoteka və ya məhkəmə işi ilə əlaqəli olub-olmaması
- Tikintinin qanunlara uyğunluğu
3. Müqavilənin bağlanması
Hüquqi yoxlamadan sonra notarial qaydada ilkin alqı-satqı müqaviləsi imzalanır. Əksər hallarda 10% avans ödəniş edilir.
4. Dövlət qeydiyyatı
Müqavilə İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Əmlak Məsələləri Dövlət Xidməti tərəfindən qeydiyyata alınmalıdır. Bu mərhələdə:
- Şəxsiyyət vəsiqəsi və əmlak sənədləri təqdim olunur
- Qeydiyyat rüsumları ödənilir
- Mülkiyyət şəhadətnaməsi verilir
Xarici vətəndaşlar üçün tələb olunan sənədlər
Əmlak almaq üçün xarici vətəndaş aşağıdakı sənədləri təqdim etməlidir.
Fiziki şəxslər üçün:
- Etibarlı pasport və viza və ya yaşayış icazəsi
- Azərbaycanda alınmış VÖEN (vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsi)
- Notarial qaydada təsdiqlənmiş alqı-satqı müqaviləsi
- Ödəniş sənədləri (bank köçürməsi)
Hüquqi şəxslər üçün:
- Şirkətin qeydiyyat sənədləri (azərbaycanca tərcümə və notarial təsdiq)
- Hüquqi nümayəndənin etibarnaməsi
- Şirkət VÖEN-i və bank rekvizitləri
- Möhürlənmiş və imzalanmış müqavilə
Əmlak alma ilə bağlı xərclər və vergilər
Əmlak alışı zamanı əsas qiymətdən əlavə xərclər nəzərə alınmalıdır:
- Notarius haqqı: Əmlak dəyərinin 0.5% – 1%-i arası
- Dövlət qeydiyyat rüsumu: 0.01%-0.05% arası
- Əmlak agentliyi komissiyası: 1%-2%
- Hüquqşünas haqqı: fərdi razılaşmadan asılı olaraq
- Yeni binalarda ƏDV (Əlavə Dəyər Vergisi) ola bilər
Ödənişlər yalnız Azərbaycan manatı ilə (AZN) həyata keçirilməlidir.
Xaricilər üçün maliyyələşdirmə imkanları
Azərbaycan bankları xaricilərə kredit verməkdə ehtiyatlı davransa da, bəzi hallarda ipoteka krediti mümkündür:
- Yaşayış icazəsi və ya uzunmüddətli viza olmalıdır
- Stabil gəlir mənbəyi sübut olunmalıdır
- Ən azı 30%-50% ilkin ödəniş tələb olunur
Alternativ olaraq, tikinti şirkətləri ilə hissə-hissə ödəniş (təminatsız kredit) də mümkündür.
Mülkiyyət hüquqları və öhdəliklər
Əmlak qeydiyyata alındıqdan sonra xarici vətəndaş aşağıdakı hüquqlara sahib olur:
- Əmlakı satmaq və ya hədiyyə etmək
- Əmlakı icarəyə vermək
- İrsə keçirmək
Eyni zamanda aşağıdakı öhdəliklərə də riayət etməlidir:
- Əmlak vergisi ödəmək
- Əmlakı təhlükəsizlik qaydalarına uyğun saxlamaq
- Şəhərsalma qanunlarını pozmamaq
Əmlak yatırımı ilə yaşayış icazəsi almaq
Əmlak almaq avtomatik olaraq yaşayış icazəsi vermir, lakin bu, aşağıdakı hallarda dəstək rolunu oynayır:
- Müvəqqəti yaşama icazəsi alma
- İş və ya biznes vizası
- Daimi yaşayış icazəsi (müəyyən müddət ölkədə yaşadıqdan sonra)
Ərizəçi mülkiyyət sənədi və maddi təminat sübutu təqdim etməlidir.
Qadağan olunmuş ərazilər və məhdudiyyətlər
Bəzi ərazilərdə əmlak almaq milli təhlükəsizlik səbəbi ilə qadağandır, məsələn:
- Sərhəd zonaları
- Hərbi obyektlər
- Strateji əhəmiyyətli infrastruktur bölgələri
Əmlak almadan əvvəl rəsmi orqanlarla məsləhətləşmək tövsiyə olunur.
Əmlak alarkən qarşısını almaq lazım olan risklər
Aşağıdakı risklərdən uzaq durmaq vacibdir:
- Qeydiyyatsız əmlaklar
- Tam tikilməmiş və ya problemli layihələr
- Saxta vasitəçilər
- Əlaqəsiz və qeyri-şəffaf satıcılar
Yalnız lisenziyalı agentliklər və hüquqşünaslarla işləyin, bütün sənədləri yoxlayın və təsdiqləyin.
Nəticə
Azərbaycanda daşınmaz əmlak bazarı xarici vətəndaşlar üçün böyük imkanlar yaradır. Qanunlara uyğun şəkildə, peşəkar dəstək alaraq və düzgün addımlar ataraq, xarici investorlar bu dinamik ölkədə təhlükəsiz və hüquqi əsaslarla əmlak sahibi ola bilər.